Op zoek naar murals & street art in Amsterdam

Wie in Amsterdam op zoek gaat naar z’n Street Art en graffiti-fix kan altijd terecht op een paar welbekende plekken – de bijna dagelijks versbespoten muren van het NDSM-terrein in Noord, het viaduct aan de Flevoparkweg of de meer permanente street-art murals van het R.U.A.-project in de Bijlmer, de “If Walls Could Speak”-giganten in Oost en het openluchtmuseum van S.A.M.A. in Nieuw-West.

Als je weet wat je zoekt en de moderne stadsgeschiedenis een beetje kent, kun je je als een ware graffiti-archeoloog door Amsterdam bewegen en de verborgen street-art parels opduiken.

Het ontstaan van graffiti in Amsterdam

Maar de ‘oldskool’ graffitiliefhebber weet dat de street-art in een stad of wijk niet alleen bestaat uit ‘grote werken’, maar in de eerste plaats uit tags, throw-ups, pieces en stencils. Dat is zeker het geval met graffiti en street-art in Amsterdam.

Deze kunstvorm, afkomstig uit het New York en Philadelphia van de jaren ’70, kreeg heel snel gevolg in onze hoofdstad. Rond het jaar 1975, wanneer er in de stad een aantal grote stadsvernieuwingsprojecten worden ontwikkeld, verschijnen de eerste tekenen van graffiti op de muren.

Nieuwmarktbuurt en de antikraak- en punkbeweging

Bij de aanleg van de metrobuizen onder de door de sloophamer geteisterde Nieuwmarktbuurt in het centrum van de stad verschijnen er protestleuzen op de restanten van het sloopwerk. En niet veel later duiken de ‘namen’ op van de nu legendarische Dr.Rat, De Zoot en Vendex, afkomstig uit de antikraak- en punkbeweging.

In de oude, afgesloten voetgangerstunnels onder het Mr. Visserplein, waar zich tegenwoordig de binnenspeeltuin TunFun bevindt, zijn hier nog sporen van terug te vinden. De plek was uniek in de stad omdat het een soort afgesloten niemandsland was, waar je na wat klimvaardigheden, een werkvloer had met veel muurruimte.

Halverwege de jaren ’80 ging de graffiti zich meer op de New Yorkse vormgeving richten. Er werden eigen stijlen gecreëerd, met specifieke kleuren en lettering, en zo ontwikkelde zich een echte straatkunst. Kunst waarbij je je vaardigheden niet via een geïnstitutionaliseerde academie kreeg aangeleerd, maar door oefening en aangeboren talent via de straat tot je repertoire kon maken.

Mr. Visserplein en de pioniers van de jaren ’80

Tot deze nieuwe generatie ‘schrijvers’ behoorden Shoe, Delta en Joker, die als een van de eerste zijn pieces uitbreidde met ‘graffiti characters’. Niet alleen in de afgesloten ruimtes van de ‘TunFun’, maar ook op andere plekken in de stad zijn er sporen van dat verleden terug te vinden. Als je weet wat je zoekt en de moderne stadsgeschiedenis een beetje kent, kun je je als een ware graffiti-archeoloog door Amsterdam bewegen en verborgen parels opduiken. Let wel: voor een aantal werken heb je een verrekijker, bootje of paddle board nodig!

Uit de vroege dagen van Shoe (die nog altijd actief is) zijn er in Amsterdam nog twee tags te vinden. De eerste bevindt zich op de zijkant van een bruggetje tussen een aantal wilgen in het Beatrixpark. Door de groene schutkleur van de spuitverf valt de graffiti niet heel erg op, wat de overlevingskansen van de tag vermoedelijk vergroot heeft.

Pas als je er vlak langs vaart of paddelt zie je de half vergane letters van ‘Shoe’ opdoemen, naast die van een andere legende, ‘Dr. Air’. De tweede vintage ‘Shoe’ bevindt zich op het Jaagpad, onder een viaduct van de A10. Deze stamt uit ’86 en wordt inmiddels vergezeld door tags van nieuwere generaties waardoor er een soort cluster ontstaat.

De minder bekende graffiti spots en ‘meeting-corners’

Zulke voor de leek minder bekende ‘graffiti spots’ vind je in alle wijken van de stad. Zo zijn er in het centrum bijvoorbeeld nog een aantal steegjes die van onder tot boven volstaan met tags, figuurtjes of een enkele piece.

Een van deze nauwe steegjes in hartje Amsterdam is de Korte Korsjespoortsteeg. De rauwe muur met afgebladderd pleisterwerk geeft je een beetje het gevoel alsof je in New York bent. Namen als Ketch, Pak en Omce staan naast nieuwe probeersels en restanten van een oude gevelreclame.

Iets meer georganiseerd lijken een aantal straathoeken in Amsterdam Oud-Zuid. Ook hier sieren tags de muur, Again, Omce, Nuke, Zys, Une, ZK, Aize om er een aantal bij naam te noemen. Deze meeting-corners doen denken aan de muren van de jaren tachtig, toen vrijwel iedere hoek van elke straat er zo uitzag. Opmerkelijk is dat ook de internationale graffiti artiesten, zoals Christian Guemy – alias C215, deze plekken weten te vinden en niet schromen om iets achter te laten.

Street art langs de Amsterdamse grachten

Naast de steegjes en straathoeken vormen wanden langs de grachten een mooie ondergrond voor graffiti en street-art. Onder diverse bruggen en langs een aantal kades is werk te zien van bekende en anonieme schrijvers en kunstenaars.

Een recent voorbeeld is de ‘blockbuster’ van AGAIN en OMCE langs de Amstel. Dit is er een van een ouderwetse brutaliteit. De eenvoudige, maar zeer kenmerkende letters knallen van de kademuur af. Dit is wat een ‘blockbuster’ moet zijn: de letters zijn groot, strak uitgevoerd, met weinig details, en daardoor van een kilometer afstand te lezen.

Iets ouder is het werk van ‘Carlos’ aan de Ruysdaelkade: de letters zijn al behoorlijk versleten maar weerspiegelen nog altijd mooi in het water van de gracht. Hetzelfde geldt voor de apenkop van de Engelse legendes Mighty Monkey en Sweet Toof aan de Reijnier Vinkeleskade ter hoogte van de Beethovenstraat.

De slapende Smurf van Streetart Frankey op de kademuur van de Korte Marnixkade en de minder bekende en alleen voor de zeer oplettende graffitispotter zichtbare Cheeky Monkey, onder verschillende bruggen van de Stadionkade, behoren tot dezelfde categorie.

Geschreven teksten, leuzen en quotes

Naast het werk van de oude superhelden en de daarop voortbordurende nieuwe generaties street-art artiesten valt een andere trend steeds meer op… we zien steeds vaker geëngageerde leuzen op muren en straten. Het is een genre dat veel te danken heeft aan Laser 3.14 – alomtegenwoordig op de schuttingen van Amsterdamse bouwplaatsen.

Soms wordt er gebruik gemaakt van een ‘background story’ op Instagram om de kritische, ietwat cryptische teksten te ondersteunen. Het werk van Ambrien Moeniralam en Hans de Tweede zijn hier voorbeelden van. De vergankelijke, met krijt aangebrachte teksten van Cat Calls of Amsterdam (Ambrien) verwijzen naar uitingen van straatintimidatie op de exacte plek van het voorval.

De in pasteltinten geschreven leuzen op de stoep confronteren de nieuwsgierige lezer met brute woorden waardoor de bewustwording van straatintimidatie als het ware wordt vergroot. Hans de Tweede verwijst met zijn ‘Red de Krul zoals Tim’ naar het verdwijnen van de plaskrul uit het Amsterdamse straatbeeld. Ook tags van Rumoer (anti-alles) en NotoiR hebben in uitvoering iets rauws en sluiten hierdoor aan bij de geschreven leuzen uit het prille begin van de graffiti in Amsterdam.

De verdere ontwikkeling van street-art en graffiti in Amsterdam

Hoe zal de graffiti en street art in Amsterdam zich in de nabije toekomst ontwikkelen? Een aantal trends zal hoe dan ook doorzetten: geëngageerd, humoristisch, terrein-afbakenend en zuiver esthetisch werk zal blijven groeien, maar verrijkt met nieuwe technieken, waaronder met name de projectie.

De musea zullen het de komende tijd nog moeilijk krijgen en de buitenlucht biedt onuitputtelijke mogelijkheden. We zullen tags, stencils, throw-ups, murals en andere vormen van Street Art en graffiti blijven zien in de stad, maar waar het gaat om vervangende expositieruimte bieden grote projecties mogelijkheden.

We zijn al gewend om enorme werken te bezichtigen van afstand en door de covid-crisis zullen de musea op zoek gaan naar nieuwe uitdagingen. Denk aan straatprojecties die hele wijken transformeren tot een enorme expositieruimte. Een digitaal Wynwood in Amsterdam, ik ben voor!

Nog niet uitgelezen over street art? Bekijk dan ook deze blog berichten: De murals van Heerlen als groot openluchtmuseum, Murals, tags en street-art in Utrecht of Street Art in Rotterdam, van vroeger tot nu.

Heb je vragen of wil je meer weten over street-art?

Heb je vragen, opmerkingen of suggesties over street-art en graffiti in Amsterdam? Wil je meer weten over de geschiedenis, in opdracht een graffiti laten maken of zelf een keer aan de slag tijdens een graffiti workshop in Amsterdam? Neem dan vrijblijvend contact op met een van onze specialisten.